...Schiedam

Keurloden voor haringnetten
SCHIEDAM 08-09-2016. Recente opgravingen in Enkhuizen bevestigen wat oud-gemeentearchivaris Guus van der Feijst in 1975 al beschreef in zijn ‘Geschiedenis van Schiedam’. Men kende het stadswapen met de drie zandlopers van oude gevels en vermoedde dat het met visserij te maken had, maar fysiek bewijs was er niet. In dit standaardwerk vertelt Van der Feijst wat er op dat moment bekend was over het stadswapen met de drie zandlopers: “De herkomst houdt ongetwijfeld verband met de visserij. Maten en gewichten waren ook aan keuring van stadswege onderworpen en wanneer deze voldeden, hechtten de keurmeesters er het stadswapen aan. Haringtonnen pleegde men het wapen in te branden, maar de haringnetten vroegen om een andere behandeling.
Op 13 februari 1565 legde het stadsbestuur van Schiedam de eisen vast waaraan de netten moesten voldoen om een keur te krijgen. Aan de haringnetten dient bevestigd een “teijcken ofte loot met drije nacht glaesen”. Een nachtglas is een zandloper waarmee ’s nachts de tijd aan boord van een schip werd gemeten. In het tijdschrift voor Nederlandse archeologie ‘Westerheem’ van juni 2016 beschrijft senior-archeoloog van de gemeente Hoorn Christiaan Schrickx bij opgravingen in Enkhuizen gevonden keurloodjes.
Het laken of keurlood was een bewijs van goedkeuring voor wollen en linnen stoffen, zeildoek en haringnetten. Er zijn veel loodjes gevonden in Enkhuizen omdat die stad in de 16de en 17de eeuw een bloeiperiode doormaakte door de haringvisserij. Door nieuwe ontwikkelingen was het mogelijk de haring verder op de Noordzee te vangen. Op het hoogtepunt in de 17de eeuw was meer dan de helft van de totale Nederlandse haringvloot in Enkhuizen gevestigd, tussen de 300 en 325 vissersschepen!
Een schip beschikte over circa 45 netten van ieder 30 meter lang. Er waren dus duizenden netten in gebruik. Enkhuizen zelf had niet genoeg productie om de vraag aan te kunnen. Ook uit Schiedam kwamen netten, de stad stond hierom bekend. Om de kwaliteit te garanderen, waren deze voorzien van keurloden, te herkennen aan het stadswapen. Niet goedgekeurde netten mochten niet verkocht worden.
Haringnetten maakte men van garen dat afkomstig was van hennepvezels. (Dat was dus toen al in de stad te vinden, er is niets nieuws onder de zon.) Deze werden eerst uitgekamd en tot draad gesponnen, daarna op een ‘spinbaan’ getwijnd tot garen. Op de kaart van Schiedam van Jacob de Gheyn uit 1598 is al een lijnbaan te zien, vlak bij de Grofbaan.
Vier keurmeesters, aangeduid met de letters A, B, C en D, bewaakten de kwaliteit van het garen. Deze letters kwamen aan de andere kant van het loodje. De keurmeesters waren overigens vrouwen, aangezien het vervaardigen van netten ook door vrouwen gedaan werd. Ze ontvingen volgens de keur uit 1565 voor ieder gekeurd net twee penning als betaling. In de kelders van het stadhuis was na 1650 een telhuis ingericht, waar netten werden gebreid, geboet en gekeurd. En zo ging een Schiedams kwaliteitsproduct de stadsgrenzen uit. Door de opgravingen weten we nu zeker dat het stadswapen met de drie zandlopers al veel eerder voor het in gevelstenen van gebouwen werd gebeiteld, in gebruik was.
Bron: Archief Schiedam en De Schiedammer Online. Zie ook het zeer informatieve artikel van Christiaan Schrickx in Westerheem 2016 / 03
 

Keurloden van Schiedam met op de voorzijde de drie zandlopers en de letters S - D en op de achterzijde de letter van de Keurmeester.
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D?) Keerzijde: letter A Afmeting: 30 x 27 mm Bron: 04-2022 aangeboden op Catawiki
2x	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers met de letters S - D Keerzijde: letter D Gevonden aan de Kruitmolen op de Krabbersplaat, het industrie terrein van Enkhuizen Afmeting: 17 x 31 mm Collectie: EnkhR
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers met de letters S - D Keerzijde: letter D Afmeting: 34 x 25 mm Massa: 16 gram Collectie Schi12 Vindplaats: Amsterdam, gevonden in de grond van de Noord-Zuid lijn
2x	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D) Keerzijde: letter D? Afmeting: 32 x 22 mm Massa: 13,73 gram Collectie EnkhX Vindplaats: Enkhuizen Noorder Havendijk. Kijk hier voor meer haringnet loden van Schiedam welke in Enkhuizen gevonden zijn.
	Netloodje van Schiedam Letter D Afmeting: 20 x 30 mm Massa: 16 gram Collectie: Martijn Schaftenaar Bagseals.org 22326
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D) Keerzijde: letter ? Afmeting: 20 mm Massa: 5 gram Vindplaats: Amsterdam. Bron: 01-2022 aangeboden op Ebay 08 Collectie: Schi10
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D) Keerzijde: letter ? Afmeting: 24 mm Massa: 7 gram Vindplaats: Amsterdam. Bron: 01-2022 aangeboden op Ebay 11 Collectie: Schi11
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D) Keerzijde: letter A Afmeting: 25 mm Massa: 13 gram Vindplaats: Amsterdam. Bron: 07-2021 aangeboden op Ebay
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D) Keerzijde: letter A Afmeting: 33 mm Massa: 15 gram Vindplaats: Amsterdam. Bron: 07-2021 aangeboden op Ebay
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D) Keerzijde: letter A? Afmeting: 24 mm Massa: 5 gram Vindplaats: Amsterdam. Bron: 07-2021 aangeboden op Ebay. Collectie: Schi06
	Letter A Opgraving Vijzelstraat, Enkhuizen in 2011 Diameter: algemeen 18 x 25 mm Foto's Archeologie West-Friesland
	Letter B Opgraving de Baan, Enkhuizen in 2005 Diameter: algemeen 18 x 25 mm Foto's Archeologie West-Friesland
	Letter B Vondst: Enkhuizen Diameter: algemeen 18 x 25 mm
	Letter C Opgraving Albert Heijn terrein, Enkhuizen in 2013 Diameter: algemeen 18 x 25 mm Foto's Archeologie West-Friesland
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D?) Keerzijde: letter C? Afmeting: 26 x 22 mm Massa: 10,49 gram Collectie: Schi09 Vindplaats: Amsterdam
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D) Keerzijde: letter D? Afmeting: 35 mm Massa: 14 gram Vindplaats: Amsterdam. Bron: 07-2021 aangeboden op Ebay
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D) Keerzijde: letter D? Afmeting: 30 mm Massa: 17 gram Vindplaats: Amsterdam. Bron: 07-2021 aangeboden op Ebay Collectie: Schi08
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D) Keerzijde: letter D? Afmeting: 30 mm Massa: 10 gram Vindplaats: Amsterdam. Bron: 07-2021 aangeboden op Ebay
	Letter D Opgraving Paktuinen, Enkhuizen in 2013 Diameter: algemeen 18 x 25 mm Foto's Archeologie West-Friesland
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D) Keerzijde: letter .? Afmeting: 34 mm Massa: 16 gram Vindplaats: Amsterdam. Bron: 07-2021 aangeboden op Ebay Collectie: Schi07
	Letter A? Vondsten.nl 33511
In Enkhuizen zijn meer touwloodjes gevonden voor de haringvangst, o.a. van Woerden en Oudewater

In het boek Loden zegels & Verzegelingen beschrijft R. van Laere 12 zegels van Schiedam (ook met de letters E, F? en G.
pagina 201	pagina 202	pagina 203

Sluisgeld van Schiedam uit 1913

Collectie Schi01 en Schi02	Collectie Schi03 en Schi04
Collectie Schi05

Avondmaalsloodje Lutherse Gemeenschap
 
Voorzijde: olijf- en palmtak door een doornenkroon met als omschrift: Regnum Christi (Rijk of heerschappij van Christus).
Keerzijde: zwaan tussen 17 – 64. Omschrift: Candore perennis (bestendig door zuiverheid).
Loodje heeft (in tegenstelling tot de Rotterdamse exemplaren) een golfrand.
Lood, 32 mm, 1764. Slechts 150 exemplaren geslagen.
D&B 94, Burzinski 5873 (Cr-5144) (S-pagina, 100), Rijksmuseum inv. nr. NG-VG-16-52.
Jaarboek Munten en Penningen 1987 blz. 611.
Prijslijst A.G. v.d. Dussen januari 1981 nummer 331.
Laurens Schulman veiling 2, 20 maart 1989 lot 881, grove kabelrand 31,5 mm.

Volgens Burzinski ook een exemplaar in zilver, diameter 29 mm.
Burzinski 5874 (Cr5146) (JW-pagina, 20)