Armen- avondmaals- kerkelijke Waalse Lutherse gemeente

Nederlandse Kerkelijke Avondmaals- / Armenpenningen van o.a. de
Waaslse-, Lutherse-, Hervormde-, Gereformeerde- Gemeenten
(tenzij anders vermeld) (Beschrijving)

Armenloodjes

Voorzijde: Binnen dubbele parelcirkel, het omschrift: LVYTERSE·ARMEN·. Centraal op het veld ingeslagen letter en cijfer B 2 (twee broden?)
Keerzijde: Blanco.
Diameter: 33 mm.
Massa: 27 gram.
Materiaal: Lood.
Datering: z.j. ca. 18e eeuw.
Bodemvondst, Martijn van Gerven, 04-2020 aangeboden op MP, collectie MvdH.

Amsterdam
Enkelzijdig, Luthers Wees Huis gegraveerd.
Ingestempeld met een kleine letter " S "
Lood 34 mm
Harry Donga & Carel van den Berg # 33

Amsterdam
Enkelzijdig.
Omschrift: Luthersche Diaconie Huys.
In het midden een grote D
Lood 34 mm
D&B 42

Rotterdam
Opschrift: "VAN / DE LVYTERSE / DIACONY / BINNEN / ROTTERDAM / 1741"
Met klop "20", 36 mm
Collectie Historisch Museum Rotterdam, inv.nr. 56720

Rotterdam
Voorzijde: Van / de Luyterse Diacony / Binnen / Rotterdam / 1741
Keerzijde met de tekst: "voor de weekdagen" of "voor kerkdagen", hierboven een zwaantje tussen twee krullen.
Lood, 25 mm
D&B 55

Avondmaalsloodjes

Amsterdam

Het door de Lutherse gemeente van Amsterdam gebruikte avondmaalsloodje (nachtloodje) is vermoedelijk als "model" gebruikt voor de loodjes van de andere Lutherse gemeenten. Er bestaan echter wel degelijk type verschillen (zie afbeeldingen hiernaast).
Volgens beschrijving van Schultz Jacobi bestond de ene zijde uit een rijksstaf en een lauliertak, kruiselings gestoken door een doornenkroon,
waarboven Christi en waaronder Regnum gelezen wordt, alles gevat in een bladerrand.
In plaats van rijksstaf en lauliertak is er later sprake van een palm- en olijftak.
De keerzijde van het loodje is blanco met mogelijk een jaartal.
D&B 79

Een mooi exemplaar is in Amsterdam gevonden door Earl Specht.
De keerzijde is geklopt met (mogelijk): C(O?)16(5?)

Op de Collectie Online van Amsterdam Museum staat nog het volgende exemplaar

Archief van het Weeshuis en Oudemannen- en -Vrouwenhuis der Evangelisch-Lutherse Gemeente.

Nog een heel mooi exemplaar op Bodemvondsten

Meer info op Muntenbodemvondsten.nl

Monnickendam 2x

In Monnickendam is tijdens een verbouwing tussen de vloerbalken een exemplaar gevonden.

Onbekende plaats
Voorzijde: CHRISTI REGNVM Doornkroon palm- en olijftak
Keerzijde: blanco
Diameter: 23 mm
Massa: 9,47 gram
Datering: 16e eeuw
HAE veiling 66 lot #2905

Amsterdam 2x

In Amsterdam gevonden

27 mm

melding 19-11-2017

Gevonden bij Amsterdam,
diameter 25 mm,
collectie MvdH

In de collectie van het Amsterdams Historisch Museum en in het Geldmuseum is een enkelzijdig loodje bekend uit de zeventiende eeuw waarop enkel de letter L (van Luther).
Diameter 21 mm, D&B 80. Amsterdam Museum PA 1637
Loodje gevonden in Noord-Holland, 21 mm, collectie MvdH.

Het loodje met het gekroonde stadswapen van Amsterdam en een parelrand, met op de keerzijde een letter L is in gebruik geweest bij de Waalse kerk en niet bij de lutheranen.
Referentie: L. Minard van Hoorebeke nr. 102; Pelsdonk 017.

Voorzijde: Een gevleugelde arm waarvan de hand op het anker van de hoop aan een behoeftige de hand drukt.
Boven aan het oog van God. Links het zinnebeeld van de koophandel en onder de beide handen het jaartal 1586, omgeven door een dubbele rand.

Keerzijde: Het gekroonde stadswapen omgeven door een parelrandje.
Diameter: +/- 16 mm
Referentie: L. Minard van Hoorebeke nr. 101. Prijslijst A.G. v.d. Dussen januari 1981 nummer 301; Pelsdonk 015, Burzinski 7314.
Amsterdam Museum PA 2483, PA 2484, PA 2485, PA 2486.
Referentie: L. Minard van Hoorebeke II nr. 101. Prijslijst A.G. v.d. Dussen januari 1981 nummer 301;
Holleman lijst 78, september 1989, nr. 286. Bodemvondstenwereld; MPO veiling 25-11-2010 lot nr 5976 collectie Amst02,
HAE veiling 66 lot #2829, #2828 15 mm

Omschrijving gelijk aan de voorgaande penning, maar nu in brons i.p.v. het meestal voorkomende lood.
MPO veiling 40 november 2013 kavel 5773, collectie Amst20.
Als je deel wilde nemen aan het avondmaal moest je van tevoren de voorbereidingsdienst meemaken; daar werd een zogenaamd avondmaalsloodje
uitgereikt dat je in de avondmaalsdienst bij het betreden van het doophuis weer moest inleveren (stukje lood met een zegel erop).
De doop werd vaak bediend na afloop van de zondagse dienst of bij de mensen thuis. Voor mensen in nood was er de diaconie die veel ondersteuning bood en al spoedig de diverse instellingen had.

Voorzijde : In een geparelde rand het gekroonde stadswapen.
Keerzijde : In een geparelde rand de letter " G " van Gereformeerde, omzoomd door een effen randje.
Diameter : 8 mm. Opmerking: is dit niet een "gewone" armenpenning met de Wijk-letter G?
Referentie: L. Minard van Hoorebeke nr. 106; Pelsdonk 012.

Enkelzijdig loodje met de letters:
H
L G
In gebruik geweest bij de Hersteld Lutherse Gemeenschap.
Uit de notulen van de vergadering van directeuren van de Hersteld Lutherse Gemeente van 1 september 1791 blijkt: "Wijders is geresolveerd voor de bediening van het Heilig Avondmaal lootjes te maken met de letters H.L.G.". De eerste avondmaalsviering vond plaats op 25 september 1791.
De kosten voor het maken van de loodjes was ƒ 21,00 voor 1000 loodjes. Ze werden gemaakt door loodgieter Rensen. Diameter 27 – 28 mm. D&B 81
In het boek "Gedenkpenningen betreffende Amsterdam" worden nog de volgend loodjes beschreven:
752 z.j. Broodloodje van de Herst. Luthersche Diaconie. Kz. I R. B. vierkant
753 z.j. Avondmaalsloodje der Hersteld Luthersche Gemeente. A. I. G.
In de collectie van het Speelgoedmuseum te Deventer bevindt zich een exemplaar onder inv.nr. M1784. Amsterdam Museum PA 1645
Vraag van lezer uit de Muntkoerier 9-1989

In zijn boek "Communion Tokens of the World" beschrijft L.M. Burzinski het volgende communie token:
Voorzijde: SCHOTSCHE ZENDINGSKERK AMSTERDAM
                                          II.TIM.II.19
Keerzijde:                         1.COR.XI.26,28
                                     KIRKWOOD & SON
                                       EDIN SCOTLAND
Ovaal: 28 x 22 mm. wit metaal. vervaardigd in Edinburgh.
Referenties: Creswell-326, Greig/Robinson/Woodside-201
Collectie Rijksmuseum Amsterdam NG 327, met een iets andere originele omschrijving
De Beeldenaar NR. 1 2015

Diameter: 37 mm
gevonden in Berkel en Rodenrijs
Collectie: MvdH

Zegel van de Amsterdamse Kerkenraad van de Gereformeerde Gemeente:

De tekst komt niet geheel overeen, er staat namelijk niet justus ut leo confidit maar justus confidit ut leo.
Verder heeft de leeuw geen anker vast. Desalniettemin lijkt het mij de penning die beschreven wordt in de tekst.

Communie loodje van de Rehobôth Kerk uit Amsterdam
Voorzijde: REHOBÔTH
              GEN.XXVI 22
Keerzijde: I.COR.XI 28
        MAAR DE MENSCH BEPROEVE
                  ZICH ZELVEN EN ETE
              ALZOO VAN HET BROOD,
       EN DRINKE VAN DEN DRINKBEKER
Ovaal: 28 x 22 mm. zink / wit metaal, vervaardigd in Edinburgh(?). HAE veiling 50 lot 6309, colPAmst39.
In de januari 1981 prijslijst van de firma A.G. van der Dussen b.v. wordt deze penning onder nummer 365 toegewezen aan Nederlands Oost Indië.
De betekenis van de tekst 'MEESTER CORNELIS' is mij niet duidelijk.
In Batavia / Jakarta komt wel de volgende straatnaam voor; Kerklaan (Meester Cornelis) → was genoemd naar de Rehoboth-kerk; nu is de straat een parkeerterrein achter de kerk en een winkelcentrum — de Kerklaan was een zijstraat van de Kerkstraat)
Het loodje is vrijwel zeker door de firma Alexander Kirkwood uit Edinburgh geslagen (vermoedelijk midden 19e eeuw),
maar dat komt niet erg overeen met de bouw van de Amsterdamse Rehoboth kerk in 1905......

Delft

Voorzijde: het zegel van de gemeente, het Lam Gods met de zegevaan.
Omschrift: "Voor de communicanten van Delft".
Rondom een parelrand.
Keerzijde: "De mensch eproeve hemselve ende also ete hij van desen broede ende drincke van dese kelck". Tekst uit 1 Cor. 11:28.

Lood, 35 mm.
D&B 82

Voorzijde: Bijbelse scene
Omschrift: DOET BOET . EN GELOOFT DEN EVANGELI.MAR.C.1.15
Keerzijde: 10-regelige tekst COR XI 2.8.

Messing gegoten, 36 mm, 8.58 gram.
Schulman B.V. veiling 355 lot 823.
Artikel van Harry Donga in De Beeldenaar 42 september | oktober 2018 | nr 5 pagina's 217 en 218.

Vz: stadswapen van Delft waaromheen de tekst "EGLISE WALONNE DE DELFF"
Kz: arm uit de wolken met kroon waaromheen de tekst "a celui qui vaingra"
Diameter : 30 mm, materiaal tin (en lood?)
Referentie: L. Minard van Hoorebeke nr. 159, Pelsdonk 01.04.029.
Prijslijst A.G. v.d. Dussen januari 1981 nummer 308; veiling Rietdijk 369 nummer 1022 en 387 nummer 817.
Veiling 25 Karel de Geus lot nr. 1285. colPDE01. Rietdijk veiling 394 2013 #466. Een exemplaar gevonden te Papendrecht 5,974 gr., stempelstand 2,5 Numis 1058600
Veiling 26 (19-20 november april 2001), L. Schulman lot 2141 in zilver gegoten en gebruneerd. MPO veiling 44 woensdag 26 november 2014 lot 5632

Enkhuizen

Voorzijde: zwaan naar links.
Keerzijde: wapen van Enkhuizen, de drie haringen.
Lood, 20 mm.
D&B 83, Pelsdonk 01.07 afbeelding 033. Numis 1037859
MPO veiling 44 woensdag 26 november 2014 lot 5637, 25 mm.
Er wordt wel eens verondersteld dat deze loodjes aan Scheveningen toebehoren i.v.m. de zwemrichting van de vissen.
Ik ben er echter van overtuigd dat deze loodjes wel degelijk aan Enkhuizen toebehoren en niet aan Scheveningen en wel om de volgende redenen;
er woonden weliswaar een aantal lutheranen in Scheveningen, maar er is nooit een officiële gemeente geweest.
Ze behoorden bij Den Haag en die had duidelijk een eigen loodje met de naam er op.
In het boek ‘Lutherse kerkzegels in Nederland’ van J. K. Schendelaar wordt expliciet over dit loodje gesproken.

Gouda

Communiepenning van de Waalse Gemeente
Voor- en keerzijde gelijk: (Gouds wapenschild) SO: SIM: CO: COLO: E: PRV: CO: SERP: balk waarboven duif en onder slang
Messing 27 mm 1,94 gram.
Zie Veilingcatalogus C.A. van Sypesteyn (1745) lot 374: 'Dusdanige wierd oudstyds aan de Communicanten in de Walsche Gemeente te Gouda gegeven.'
Messing 27 mm 1,94 gram. HAE veiling 14-11-2018 lot #2069, collectie MvdH.
Messing 26 mm 2,33 gram. HAE veiling 64 13-11-2019 lot #1974, kwaliteit zfr/pr, collectie Goud30

Broodpenning
'Goed voor twee broden - Kerk H Josef'
van de parochie H. Josef .

‘s Gravenhage

Voorzijde: Binnen een parelrand een staande Christus, met zegevaan in de rechterhand met de wimpel naar rechts.
In de linkerhand, een wereldbol met kruis.
Omsloten met het omschrift: CHRISTVS . SALVS . NOSTRA .Christus salus nostra. Christus is ons heil.
Keerzijde: Binnen een parelrand en gladde cirkel in zes regels: SYMB / PR COMM: / ECCL AVG / CONFESS: / Q . E. HAG / COMIT
wat betekent: Teken voor het avondmaal in de Lutherse gemeente te Den Haag.
Materiaal: Lood, diameter: 28,4 mm en massa: 8,65 gram. Datering: z.j. 1631. D&B 84 variant!
Collectie Patrick Pasmans - Paul Callewaert. Beschreven op Loden penningen-Méreaux.be 440568435

Voorzijde: Symb: PR: Comm: Eccl: Aug: Confess. Q. E. Hag. Comit. (teken voor het avondmaal in de Lutherse gemeente te Den Haag).
Keerzijde: blanco of Christus met de zegevaan en de wereldbol met kruis (= het Haagse lutherse zegel).
Omschrift: Christus salus nostra (Christus is ons heil).
Exemplaar bekend uit 1631. Lood, 27 mm. D&B 84. Collectie HD.
(Op 01-11-1848 'nachtmaalspenning' geveild door veilinghuis Bom te Amsterdam als lot nummer 3578. Type niet vermeld.)
Op Ebay aangeboden 02-2020, collectie WN

Omschrijving in D&B 85; Enkelzijdig loodje met een negenhoekig stadswapen met de vermelding: H.A. (Heilig Avondmaal). Lood, 30 mm.
Schulman veiling 1924 No 438

Vermoedelijk is het lood uit de NNC GP-00513 als voorbeeld gebruikt in de omschrijving. Echter niet het stadswapen maar het lood zelf is 'negenhoekig'. Diameter 35 mm en gebruiksdoel HuisArmen.
Dirks geeft in zijn Penningkundig repertorium IV onder nummer 1541 meerdere mogelijkheden voor de verklaring van de letters H A

Groningen

geen afbeelding beschikbaar

Van dit avondmaalsloodje is alleen bekend dat er een scheepje op was afgebeeld als verwijzing naar het kerkzegel van Groningen, welke het bootje van de wonderbare visvangst uit Lucas 5:4-6 vertoont.
Nog geen exemplaar van terug gevonden. D&B 86

Haarlem

geen afbeelding beschikbaar

Vermoedelijk enkelzijdig met het lam met kruisvaan en het omschrift:
Dat passelam Christus voor ons geslagt.
D&B 87

‘s Hertogenbosch

1 23

1) Enkelzijdig met het lam met kruisvaan en het omschrift: Agnus Dei 1737.X.
2) Enkelzijdig met het lam met kruisvaan en het omschrift: Agnus Dei .X. (andere versiering en geen jaartal, ouder exemplaar?)
3) Enkelzijdig met het lam met kruisvaan en het omschrift: X ANGNVS DEI.
D&B 88

1) Exemplaar gevonden in 's Hertogenbosch in 2011, diameter 26 mm. gewicht 9,39 gram.
2) Een tweede exemplaar is ook gevonden in de buurt van 's Hertogenbosch 31 mm. gewicht 15,7 gram. Lodenpenningen-Mereaux.be 441717096
3) Besproken op Lodenpenningen-Mereaux.be 441717096 diameter 30 mm, massa 13,63 gram
Determinatie / verklaring John Kuipers

Leeuwarden?

De secreetzegels van resp. 1446 en 1490 met gestyleerde weergave

Voorzijde: het Lam Gods met nimbus en kruisbanier, binnen een dubbele parelkrans, een tulpenkrans naar links.
Centraal op het veld, het Lam Gods naar links. De kop met nimbus naar rechts. De linker voorpoot opgetrokken. waarin een rechts gerichte kruisbanier rust. De vaan met kruis naar rechts.
Keerzijde: ✶ECCE✶- ANGVS.D - EI.QVI. TO - LLIT: PEC - CATAM.
Ecclesia, Angus dei qui tollit peccatam. Kerk, Het Lam Gods dat de zonde wegneemt.
Binnen een dubbele parelkrans, een arabesk versiering.
Diameter: 28mm
Materiaal: messing
Vindplaats: Boazum (Friesland)
Collectie: MvdH

Mogelijk een Lutherse penning van Leeuwarden.
Het oude stadszegel van Leeuwarden, draagt ook een Lam Gods boven de kerk en toont sterren.
Lit. Leeuwarder Historische reeks deel II (1990) pag.56.

Leiden

Voorzijde: binnen een parelrand Christus tussen zeven kandelabers die verschijnt aan de voorovergebogen Johannes (Laatste Oordeel) met daaromheen binnen de parelrand het omschrift: "SIGI. LUTH. ECCL. LEYD".
Keerzijde binnen een ring het opschrift: "TESSERA COMMVNICAT ECCL AVGVSTA CONFESSIONIS QVAE ESTLUGD BATAVORVM 1628".

Bijgaande afbeelding gevonden in eigen archief. Omschrijving: LEIDEN. 1628 Evangelische Luterse Gemeente Avondmaalsloodje 30 mm.
Laurens Schulman prijslijst 13 nr 3783, lood, 27 mm. Vz tekst; "Herder ontfermt zich over bedelaar", Kz: 7-regelige tekst.
Afbeelding overgenomen in 'GESLAGEN VERBEELDING', Lutherse penningen in Nederland, Harry Donga & Carel van den Berg, D&B 89.
Afwijkende omschrijving; Leiden, Sinds 1663 kwamen er in de Leidse Lutherse gemeente koperen avondmaalsloodjes in gebruik.
Voorzijde vertoont het beeld van Christus tussen de kandelaren met als randschrift: Ego sum A et O, Primus et Novissimus /
Ik ben de Alfa en de Omega, de eerste en de laatste.
Keerzijde met tekst: Testim. Communic. Eccles. Augustan. Confessionis, Quae Est Lugd. Batavorum 1663 /
Bewijs van toegang tot het avondmaal in de kerk der Augsburgse geloofsbelijdenis die in Leiden bestaat. 1663.
Loodje was niet terug gevonden op het moment dat het boek in 2010 uitkwam. Inmiddels drie exemplaren / varianten bekend.

Loden Penningen / Mereaux 23-12-2017 , 32 mm.

Stedelijk museum De Lakenhal, Leiden inventarisnummer 891.1 , 35 mm

In 1663 kwamen er in de Leidse lutherse gemeente koperen avondmaalsloodjes in gebruik.
Voorzijde: het beeld van Christus tussen de kandelaren met als randschrift: Ego sum A et O, Primus et Novissmus (ik ben de Alfa en de Omega, de eerste en de laatste).
Keerzijde: Testm. Communic. Eccl. Augustan. Confessionis, Quae Est Lugd. Batavorum 1663
(Bewijs van toegang tot het avondmaal in de kerk der Augsburgse geloofsbelijdenis die in Leiden bestaat, 1663).
Loodje nog niet terug gevonden op het moment dat het boek uitkwam. D&B 89.
AK: afbeelding gevonden in eigen archief. Omschrijving: LEIDEN. 1628 Evangelische Luterse Gemeente Avondmaalsloodje 30 mm
Laurens Schulman prijslijst 13 nr 3783, lood, 27 mm. Vz tekst; "Herder ontfermt zich over bedelaar", Kz: 7-regelige tekst.

Op een akker bij Leimuiden is deze enkelzijdige armenpenning gevonden.
Zeskantig lood met de tekst: LVTHERSE ARMEN klop G 48. Diameter 32 mm, gewicht 24,55 gram. Onbekend uit de literatuur.
Latere omschrijving op Lodenpenningen-'Mèreaux.be ;
Lutherse (armen) penning. (Weeshuis Leiden, Lutherse gemeente ?)
Materiaal: Lood:tin legering, Massa: 24,55 gram, Diameter: 33 mm.
Aanmaakplaats: z.pl. Onbekend, Datering: z.j. Ca. 17e eeuw.
Enkelzijdig: Binnen een dubbele zeshoekige omlijsting het omschrift: ° LVYTERSE ° ARMEN. Centraal een klop G / 48

Klop: S 13
Afmeting: 33 mm.
Massa: 24,55 gram
Materiaal: Lood:tin legering
Collectie: Martijn Schaftenaar

Voorzijde: kandelaar op een wereldbol.
Het syboliseert Christus die zegt: "Ik ben het licht der wereld".
Keerzijde: zwaan tussen 17 – 01.
Lood, 30 mm, 1701.
D&B 90. Jaarboek Munten en Penningen 1987 blz. 610, hier ten onrechte aan Rotterdam toegeschreven.
Van deze penning is ook de gietmal nog bewaard.

Avondsmaalpenning van de Waalse gemeente uit 1648
Op de voorzijde een afbeelding van een veld met lelietjes van dalen en doornen (slecht zichtbaar).
Op de keerzijde een franse lelie tussen de cijfers "4" en "8".
Afmeting 16 x 2 mm, lood. Museum De Lakenhal inventarisnummer: 887

Middelburg

Enkelzijdig: afbeelding van het gemeentezegel van Middelburg, een anker met in plaats van een oog een hart, staande in de golven.
Tekst: Sigillum. Eccl. Aug: Mittel:B, 1708 (zegel van de kerk toegedaan de Augsburgse Confessie te Middelburg).
In 1731 werd een kleiner exemplaar met dezelfde voorstelling in gebruik genomen.
Lood, 30 mm, 1708 en lood, < 30 mm, 1731
D&B 91

Monnickendam?

Monnickendam 2x

In Monnickendam is tijdens een verbouwing tussen de vloerbalken een exemplaar gevonden.

Onbekende plaats
Voorzijde: CHRISTI REGNVM Doornkroon palm- en olijftak
Keerzijde: blanco
Diameter: 23 mm
Massa: 9,47 gram
Datering: 16e eeuw
HAE veiling 66 lot #2905

Rotterdam

Voorzijde: olijf- en palmtak door een doornenkroon met als omschrift: Regnum Christi
(Rijk of heerschappij van Christus).
Keerzijde: zwaan tussen 17 – 04. Omschrift: Candore perennis (bestendig door zuiverheid).
Lood, 24 of 27 mm, 1704.
D&B 92
Burzinski 5873
Prijslijst A.G. v.d. Dussen juli/augustus 1983 nr. 263; Jaarboek Munten en Penningen 1987 blz. 610.
Avondmaalsloodje van de Evangelisch Luterse Gemeente 1704. Cat.Schulman 1924 N^o 634.
Avondmaalsloodje van de Evangelische Lutherse Gemeente 1704, 27 mm. Laurens Schulman veiling 19 lot 1253

Voorzijde: zwaan tussen 17 – 04. Omschrift: {CANDORE { PERENIS (bestendig door zuiverheid).
Keerzijde: olijf- en palmtak door een doornenkroon met als omschrift: { REGNUM { CHRISTI (Rijk of heerschappij van Christus).
Koper !, 27 mm, 1704.
D&B -, Collectie Historisch Museum Rotterdam 57481

Voorzijde: olijf- en palmtak door een doornenkroon met als omschrift: Regnum Christi
(Rijk of heerschappij van Christus).
Keerzijde: zwaan tussen 17 – 86. Omschrift: Candore perennis (bestendig door zuiverheid).
Lood, 30 mm, 1786.
Ook afslag in zilver bekend.
Jaarboek Munten en Penningen 1987 blz. 611.
D&B 93
Burzinski 5875

Avondmaalsloodje van de Evangelische Lutherse Gemeente 1786, 31 mm. Laurens Schulman veiling 19 lot 1254
PiepPiep forum 118125
MP 042021

Van de Evangelisch Luterse Gemeente.
Later, ander type zonder jaartal. 24 mm

Van de Evangelisch Luterse Gemeente.
Later, ander type zonder jaartal. 24 mm. ColRO01
Prijslijst A.G. v.d. Dussen juli/augustus 1983 nr. 264. z.j. ander type, eenzijdig, 27 mm
HAE veiling 48 25-11-2015 lot #8028, 27 mm. Evangelisch Lutherse Gemeente, eenzijdig avondmaalsloodje z.j. - krans met omschrift REGNVM CHRISTI

Armenpenning Lutherse Diaconie
Voorzijde: Van / de Luyterse Diacony / Binnen / Rotterdam / 1741
Keerzijde met de tekst: "voor de weekdagen" of "voor kerkdagen", hierboven een zwaantje tussen twee krullen.
Lood, 25 mm
D&B 55

Armenpenning Lutherse Diaconie
Opschrift: "VAN / DE LVYTERSE / DIACONY / BINNEN / ROTTERDAM / 1741"
Met klop "20"
Collectie Historisch Museum Rotterdam, inv.nr. 56720

geen afbeelding beschikbaar
zie onderstaande penning

In Numis staat onder nummer 1024913 nog de volgende penning beschreven:
Armenpenning (avondmaal-loodje) van de Waalse Gemeente, Rotterdam.
Stralende zon met gezicht
...AV. DE. L’ EGLISE. WAL. D. ROT.

ARMENLOODJE WAALSE GEMEENTE z.j, ROTTERDAM
Zon met gezicht? SEAV· DE· LEGLISE· WAL· DE. ROTTERD.
Eenzijdig. Achthoekig
Afmeting 26,8 x 24,1 mm.
Schulman veiling 363 lot #238.

Herdenkingspenning van;
EVANGELISCH LUTHERSE GEMEENTE ROTTERDAM
1604 - 1954
Vz: bovenaan Hebreeuws opschrift, omschrift "SIGILL . ECCLESIAE . ROTTERODAMENS . - SVB . SYME . AVGVST . CONFES . INVAR", aan buitenzijde "1604-1954".
Kz: op lint "Pax vobis", omschrift "SIG . ECC . ROT . SUB . SYMB . INVAR . CONF . AVG . 1642". vorm & decoratie engel, duif, vogel, dier
Diameter 6 cm gewicht 73 gram.
(afbeeldingen van voor- en keerzijde zijn omgewisseld)

Museum Rotterdam inventarisnummer 79999

Diaconiepenning Nederlands Hervormde Gemeente Rotterdam
Vz: "NHG" (monogram), sterretje.
Kz: "DIACONIE / ROTTERDAM" en ingeslagen nummer.
Datering 1880 - 1920
Cupro/nikkel. Afmeting 3,2 x 2,4 cm.
Museum Rotterdam 61827 nummer "721"
Nummer "318" afgebeeld in het boek van P. A. W Douwes.
Schulman veiling 333 lot 880, nummer "1025". Afmeting 25,3 x 32,3 mm.
Literatuur: Douwes, P. A. W., Armenkerk, de Hervormde diaconie te Rotterdam in de negentiende eeuw, Schiedam, 1977. Met name pagina 211.
In de kerkelijke notulen van 29-12-1908 en 23-06-1909 staat dat de aanschaf van deze penningen ƒ 247,25 gekost heeft.

Stoelpenning van de Laurenskerk(?)
Messing penning, entree / plaatsbewijs voor de Groote Kerk (Laurenskerk), 'overklop'. Stoelenpenning.
Onder de letter "K" een ovale onduidelijke gravering.
Gegraveeerd: " N.36 / GROOTE / K ".
Datering 1775 - 1825, diameter 4,3 cm. Bodemvondst uit het Spoortunnel project.
Museum Rotterdam 11517-369

Schiedam
	Voorzijde: olijf- en palmtak door een doornenkroon met als omschrift: Regnum Christi (Rijk of heerschappij van Christus). Keerzijde: zwaan tussen 17 – 64. Omschrift: Candore perennis (bestendig door zuiverheid). Loodje heeft (in tegenstelling tot de Rotterdamse exemplaren) een golfrand. Lood, 32 mm, 1764. Slechts 150 exemplaren geslagen. D&B 94. Jaarboek Munten en Penningen 1987 blz. 611. Laurens Schulman veiling 2, 20 maart 1989 lot 881, grove kabelrand 31,5 mm.

Vden
	Vz. in cirkel HEIL DER KRANKEN 1790 daarbinnen in kruisvorm IESUS CHRISTUS Kz. 50 in cirkel geplaatst. Diameter 38 mm. Toewijzing aan de Lutherse Kerk van Vaals volgens Laurens Schulman veiling 2 van 20 maart 1989 lot 881. MPO veiling 20-11-2013 lot 5919 D&B --

Utrecht
	Gelijk aan de loodjes van Rotterdam met het jaartal 1786. Voorzijde: olijf- en palmtak door een doornenkroon met als omschrift: Regnum Christi (Rijk of heerschappij van Christus). Keerzijde: zwaan tussen 17 – 86. Omschrift: Candore perennis (bestendig door zuiverheid). Loodje zou op verzoek van gemeenteleden in 1757 al zijn afgeschaft (Schendelaar), gezien het jaartal is dit niet erg waarschijnlijk. Lood, 31 mm, 1786.D&B 95
2x	Avondmaal-loodje (?) van de Waalse gemeente Utrecht Enkelzijdig: gelegen op het veld, in vijf regels: . . . CHRIST HABITE : EN NOS : COEVRS PAR . FOI . . . . . . . . VTRECHT Door het geloof kan Christus, in ons hart wonen. Vers uit Efeziërs 3:17 De Waalse gemeente maakte tot 1604 gebruik van het Regulierenkerkje (Weeskerkje) aan de Oudegracht, van 1604 tot 1656 van de Janskerk. Vervolgens, tot de dag van vandaag, van de Pieterskerk. Lit.: Archieven.nl De Waalse gemeente (in Utrecht gesticht in 1583) Bron: Lodenpenningen-Méreaux.be, diameter 25 mm.
Vlaardingen
Armenpenningen / Presentiepenning van de Nederlands Hervormde Gemeente Het Museum Vlaardingen bezit een collectie ‘armenpenningen’. Deze penningen werden door de Diaconie van de Nederlands Hervormde Gemeente in de 19^e en 20^e eeuw aan de bedeelden verstrekt. Tijdens de kerkdienst moest de bedeelde zijn penning in het collectezakje deponeren. Dit ten teken dat de dienst was bijgewoond. Het zijn dus eigenlijk presentiepenningen. De collectie bevat in totaal 67 zinken en 11 koperen penningen welke zijn opgeborgen in twee doosjes met deksel. De nummers lopen van 3 tot en met 116. Niet alle nummers zijn aanwezig. Sommige nummers komen in beide types voor.
	Ovaalvormig / enkelzijdig Boven het gat staan de letters V D (Vlaardingen) waaronder een nummer. De inscripties zijn er met puntjes ingeslagen Materiaal blank zink Diameter: 55 x 40 mm Zie ook: Maritiem Digitaal 06349
	Ovaalvormig / enkelzijdig Boven het gat staan de letters V D (Vlaardingen), met eronder een nummer. De inscripties zijn er met puntjes ingeslagen Materiaal gekleurd zink Diameter: 55 x 40 mm Zie ook: Maritiem Digitaal 06349
2x	Een ander type penning is vierkant met afgeslepen hoeken. Bovenaan in het midden zit een gat. Ze hebben alleen een ingeslagen cijfer. Materiaal: geel koper Diameter: 38 x 27 mm Van dit type bevinden zich 11 exemplaren in de collectie van Museum Vlaardingen. Zie ook: Maritiem Digitaal 06350

Vlissingen

Enkelzijdig loodje met in het midden een zwaan, het Zinnebeeld van de Gemeente.
Tekst: LUTHERSCHE GEMEENTE TE VLISSINGEN
Diameter 35 mm.
Door Marie de Man gevonden op de Oudheidskamer van Vlissingen en beschreven in het JMPK.
D&B 95a Vlissingen

Enkelzijdig: . {. SIGEL(lum). ECCLE(siæ). {.FLESS(ingensis)
Afbeelding van een pelikaan welke haar twee jongen voert in het midden
Achthoekig, 23 mm, koper.
De Man plaat III n^o 3, Burzinski 6266, (Cr-5467) (S-Pagina 103).
J. Schulman prijslijst 211 # 806,
A.G. van der Dussen b.v. prijslijst juli/augustus 1983 nr. 267 met de volgende omschrijving:
267. VLISSINGEN, Waalse gemeente, armenpenning z.j. Eenzijdig. Schulman 1924 No 676 / de Man II,3. 8-hoekig, koper, 26,5 mm
MPO veiling 44 woensdag 26 november 2014 lot 5680 ,De Man plaat III n^o 5 moet zijn III n^o 3, collectie Nico Arkesteijn nu colPVL06.
Ebay 08-2015 met fraaie parelrand.
Schulman veiling 363 lot #242. Afmeting 23,0 x 22,6 mm.
Schulman E-Auction 3 lot 2495. Afmeting 26,9 x 27,3
D&B 95b

Enkelzijdig: . {.SIGEL . ECCLE . FLESS
Afbeelding van een pelikaan welke haar drie jongen voert waarboven druppeltjes bloed zweven
Rond, 23 mm, lood.
De Man plaat III n^o 4.

Enkelzijdig: *SIGIL*ECCLE*FLESS binnen en parelrandje.
Andere afbeelding van een pelikaan welke haar jongen voert in het midden.
Vierkant met afgeknipte hoeken, 25 mm, koper.
M. de Man plaat III n^o 5, Burzinski 6267, (CR-----)

Schulman veiling 358 lot #1439;
z.j. ARMENLOODJE WAALSE GEMEENTE.
Eenzijdig. Pelikaan voedt haar jongen met haar eigen bloed.
❀ SIGIL * ECCLE * FLES.
Vgl. De Man plaat III no 3, Burzinski 6266, (Cr-5467) (S-Pagina 103).
AE ca. 23.0 x 22.6 mm. Bijna zeer fraai.

Schulman veiling 363 lot #241. Afmeting 22,9 x 22,8 mm.

Enkelzijdig: D I A C O N I E | 1792 |
Fles in binnencirkel
Diameter: 28 mm
Getoond op FB

Enkelzijdig: R ^fles A
Diameter: 30 mm
Getoond op FB

Weesp

geen afbeelding beschikbaar

Avondmaalsloodje
In de Lutherse Kerk gebruikt bij de bedeling.
Lood.
Collectie gemeentehuis Weesp, inventarisnummer 16

Zutphen

geen afbeelding beschikbaar

In Zutphen werden de loodjes in 1733 ingevoerd. Hiervoor heeft het Amsterdamse loodje model gestaan:
Volgens beschrijving van Schultz Jacobi bestond de ene zijde uit een rijksstaf en een lauliertak, kruiselings gestoken door een doornenkroon, waarboven Christi en waaronder Regnum gelezen wordt, alles gevat in een bladerrand. In plaats van rijksstaf en lauliertak is er later sprake van een palm- en olijftak.
De keerzijde van het loodje is blanco met mogelijk een jaartal. D&B 96

Korte beschrijving m.b.t. deze loodjes:

Voorafgaand aan de viering van het heilig avondmaal behoorden gelovigen in zelfonderzoek tot inkeer en boetedoening te komen, zodat men "waardig" de sacramenten zou kunnen ontvangen.
Deze boetedoening kon geschieden in een pastoraal gesprek met de pastor (particuliere biecht) of door het bijwonen van een voorbereidings- of boetedienst.
Pas als men zich op een van deze wijzen had voorbereid op de viering van de sacramenten, kon men die ook daadwerkelijk ontvangen.
Door de toename van het aantal gemeenteleden in de zeventiende eeuw verloor men (predikant en kerkeraad) het overzicht wie er nu wel of niet "toegang"hadden tot het uitdelen van de sacramenten, brood en wijn.
Om dit probleem op te lossen werd er al vrij snel overgegaan naar een soort toegangsbewijs voor de gelovigen die de voorbereidingen wel hadden meegemaakt een gemerkt loodje te geven welke men op de werkelijke viering, de daarop volgende zondag, kon overhandigen aan het kerkraadslid als bewijs om deel te nemen aan het avondmaal.
Meestal gebeurde dit bij het binnenkomen van het doophuis waar het avondmaal plaats vond. Deze presentiepenningen of "loodjes" (in Amsterdam was de benaming "nachtmaalsloodje") had vaak aan de voorzijde een voorstelling en aan de keerzijde een jaartal en / of zegel en vaak een zwaan als symbool. De loodjes waren meestal rond, maar er komen ook vierkante, ovale, in koper en zelfs in zilver voor.
Eind 19^e eeuw raakte deze merkwaardige tuchtoefening buiten gebruik, al zijn er ook nog aanwijzingen van gebruik in het begin van de 20^e eeuw.
In zijn boek "Luther, de lutheranen en de zwaan" vind dhr. J.K. Schendelaar het vreemd dat de loodjes alleen door lutheranen gebruikt zouden zijn, omdat Calvijn er ook over heeft gedacht om ze in te voeren.
Het alleengebruik door de lutheranen is onjuist omdat er ook van andere kerken, bijvoorbeeld de Waalse gemeente, avondmaalsloodjes bekend zijn.
(korte geschiedenis van de Waalse Gemeentes)
De loodjes komen weinig voor omdat ze gemakkelijk waren om te smelten voor b.v. daklood.
Er zijn ongetwijfeld meer avondmaalsloodjes in gebruik geweest als hier beschreven, maar deze zijn nog niet als zodanig herkend of aangetroffen.
De avondmaalsloodjes welke bij de Eglises Wallones in gebruik waren werden "méreaux" genoemd.
Deze méreaux dienden niet alleen als tuchtmiddel, maar ook om katholieken en spionnen van de overheid te kunnen weren uit de diensten in de tijd waarin de Franse hugenoten vervolgd werden.

Gedeeltelijk gebruik gemaakt van gegevens uit:
GESLAGEN VERBEELDING
Lutherse penningen in Nederland.
Harry Donga & Carel van den Berg.
ISBN 9 789087 041755

Diverse (onbekende) Kerkelijke Penningen
	Kerkelijke loden penningen van een onbekende plaats. Vz: St. Pieter met sleutel / Kz: Sleutels onder mijter, 25 mm. Vz: Patriarchaal kruis tussen 16-74 / kz: Sleutels en 2, 22 mm Vz: Letters SP / Kz: sleutel, 22 mm PO veiling 44 woensdag 26 november 2014 lot 5671

Enkele kerkelijke loodjes 'mereaux' met name in de Franse gereformeerde kerk 'onder het Kruis' gebruikt.